سندرم کوشینگ یا پرکاری غدد فوق کلیوی
سندرم کوشینگ یا پرکاری غدد فوق کلیوی یک اختلال هورمونی است که با افزایش غیرطبیعی میزان کورتیزول و کورتیزون (هورمون های گلوکوکورتیکواستروئیدی) ایجاد می شود.
غدد فوق کلیه در سگ و گربه همانند انسان از دو قسمت قشری و مرکزی تشکیل شده اند که ترشح هورمون های گلوکوکورتیکواستروئیدی مانند کورتیزول و آلدسترون از قسمت قشری آنها صورت میگیرد.این هورمون ها به طور مستقیم و یا غیرمستقیم روی تمامی فعالیت های سلول های بدن تاثیر میگذارند. کورتیزول که با نام هورمون ستیز و گریز هم شناخته می شود، غالبا مسئول کنترل سوخت و ساز قندها و پروتئین های بدن است و به تحمل استرس کمک میکند. آلدسترون در ایجاد تعادل بین الکترولیت ها و مایعات بدن دخالت دارد. افزایش یا کاهش هریک از این هورمون ها می تواند باعث ایجاد مشکلات جدی سلامتی و حتی بروز مرگ در حیوان گردد. کنترل ترشح هورمون های غده فوق کلیه توسط غده کوچکی در مغز به نام هیپوفیز انجام می شود. که افزایش میزان ترشح کورتیزول باعث ایجاد سندرم کوشینگ می گردد.
از جمله علل شایع ایجاد شدن سندرم کوشینگ، می توان به استفاده بی رویه و طولانی مدت از کورتون ها مثل دگزامتازون، بتامتازون، پردنیزولون، تری آم سینولون اشاره کرد که استفاده از این داروها توسط دامپزشک برای درمان یا کنترل بسیاری از بیماری ها، از جمله بیماری های خودایمنی، سرطان ها و حتی خارش های پوستی صورت می گیرد بنابراین حیواناتی که تحت درمان با این دسته از داروها هستند باید بطور دوره ای و منظم چک آپ شوند تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود. معمولا با قطع مصرف این داروها علائم این سندرم هم از بین خواهد رفت.
علت دیگر بروز این سندرم میتواند وجود تومور در غدد فوق کلیوی و یا غده هیپوفیز باشد.
علائم سندرم کوشینگ یا پرکاری غدد فوق کلیوی:
سندرم کوشینگ یا پرکاری غدد فوق کلیوی طیف گسترده ای از علائم بالینی را در برمیگیرد که بیشتر در سگ های مسن و پیر (بخصوص ماده ها) و به ندرت در گربه ها دیده میشود. از جمله علائم شایع و واضح این سندرم میتوان به ظاهر ژولیده و منظره ی شکم پاندولی یا Pot Belly جیوان اشاره کرد. نوشیدن بیش از حد آب و پر ادراری هم از نشانه های دیگر این سندرم می تواند باشد.
در این بیماران ضعف و تحلیل رفتگی عضلات هم دیده می شود که معمولا همراه با له له زدن و سختی در تنفس است که همگی باعث بروز نشانه های افسردگی در حیوان می شود. حیوان معمولا شادابی و جنب و جوش سابق را ندارد و در گوشه ای کز کرده است.
البته شایان ذکر است که تنها با دیدن این علائم نباید تصور کرد که حیوان مبتلا به سندرم کوشینگ است. تشخیص و تایید قطعی این مسئله با انجام معاینات بالینی، گرفتن تاریخچه، انجام آزمایشات خونی و ادراری توسط دامپزشک انجام میشود.
ظاهر عمومی سگ در سندرم کوشینگ یا پرکاری غدد فوق کلیوی به شکل زنگوله کلیسا با شکم پاندولی و گرد افتاده است. تحلیل رفتن عضلات، موریختگی یا آلوپسی و افزایش چربی زیرجلدی، پوست روشن و نازک، پرادراری، فشار خون بالا، له له زدن و دسترس تنفسی در این بیماران دیده می شود.
درمان سندرم کوشینگ یا پرکاری غدد فوق کلیوی:
چنانچه دلیل ایجاد این سندرم وجود توده در غدد فوق کلیه باشد، میتوان توده را توسط عمل جراحی خارج کرد که البته این عمل نیازمند وجود یک جراح و متخصص حاذق است. در برخی موارد در صورتیکه توده مناطق حساسی را درگیر کرده بود؛ امکان جراحی وجود نخواهد داشت. پس از انجام جراحی هم استفاده از کورتون هایی مثل پردنیزولون توصیه می شود.
اگر درمانی بجز جراحی مدنظر باشد و یا توده در غده هیپوفیز باشد، حیوان برای کنترل بیماری باید تا آخر عمر از دارو استفاده کند که این داروها با صلاح دید دامپزشک تجویز میشوند. از مهمترین داروها میتوان میتوتان ،تریلوستان و کتوکنازول اشاره کرد.
گربه های مبتلا به سندرم کوشینگ به خوبی سگ ها به درمان دارویی پاسخ نمی دهند و اغلب (چه علت توده در هیپوفیز باشد یا چه توده در غدد آدرنال)احتیاج به جراحی پیدا خواهند کرد که در این صورت لازم است به علت اینکه گربه بدون این هورمون ها قادر به ادامه زندگی نخواهد بود به صورت مادام العمر از داروهای تامین کننده کورتیکواستروئیدهای مورد نیاز بدن استفاده نماید.
با گذشت زمان اگر سندرم کوشینگ تحت درمان قرار نگیرد وضعیت حیوان تدریجاً رو به وخامت رفته و تدریجا حیوان ضعیف و ناخوش تر می شود.
